CHP Milletvekili Utku Çakırözer, 10 Ocak Çalışan Gazeteciler Günü’nde 2021 yılı Basın Özgürlüğü Raporu’nu kamuoyu ile paylaştı. Rapora tarafından 2021’de en az 475 gazeteci hakim karşısına çıktı, Emniyet Genel Müdürlüğü’nün genelgesiyle gazetecilerin işlerini yapması engellendi, idareli kriz gazeteleri ve gazetecileri vurdu.
CHP’nin gazeteci kökenli Milletvekili Utku Çakırözer, 10 Ocak Çalışan Gazeteciler Günü’nde 2021 yılı Basın Özgürlüğü Raporu’nu kamuoyu ile paylaştı.
Buna kadar 2021 yılında gazeteciler yazıları, yorumları, paylaşımları mazeret gösterilerek en az 475 kere dominant karşısına çıktı. 36 gazeteciye 80 sene hapis cezası verildi. Gazetecilerin ekonomik krizle ilgili yorumları deha soruşturma konusu yapıldı.
Basın kuruluşları ve gazetecilere karşın maddesel hamle ve zorlama da arttı. en düşük 31 gazeteci haber takibi sırasında gözaltına alınırken 105 gazeteci fiziksel kuvvet, engelleme ve tehditle aleyhinde karşıya kaldı.
Gazetecilerin Anıtkabir’de haber takibi yapması ve sokakta görüşme yapması deha yasaklandı.
Anayasa Mahkemesi’nin, hak ihlali kararına rağmen Basın İlan Kurumu’nun gazetelere karşın ağır yaptırımları devam etti, RTÜK ise ekonomi yönetimindeki, pandemi ile mücadele ve orman yangınlarındaki ihmalleri eleştiren görüntü ve yorumlar için kanallara canice yağdırdı.
Cumhurbaşkanlığının tasarruf genelgesi ve kur artışları da şiddet durumdaki milli ve lokal basın kuruluşlarını vurdu. 5 lokal televizyon yayınlarını durdurmak zorunda kalırken, ulusal gazeteler eklerini kapattı, yerel gazeteler ise sayfa sayısı düşürdü, hafta sonu çıkmama kararı aldı.
Kanunsuzluk, taciz, rüşvet ve sanki konularda yüzlerce haber ve sosyal ağ paylaşımına erişim engelleri yıl boyu devam etti. Gazetecilerin haber yapmasının engellenmesi dek haberlere getirilen erişim engelleriyle de basın özgürlüğü ve halkın haber alma hakkına saldırıldı.
Raporda öne çıkan maddeler şöyle:
GAZETECİLERE ŞİDDET, TEHDİT, GÖZALTI
• 2021 yılında Bursalı radyocu Hazım Özsu silahlı hücum sonucu yaşamını yitirirken, Kırım Haber Ajansı’nın Türkiye temsilcisi Okumuş Taş da Ankara’daki ofisinde belirsiz biçimde ölü bulundu.
• Yıl her tarafında en düşük 31 gazeteci haber takibi sırasında gözaltına alındı, 105 gazeteci ise fiziki kuvvet, müdahale etme ve tehditle karşı karşıya kaldı.
BASINI ENGELLEMEK İÇİN GENELGE
• Protestolarda ses ve manzara kaydını almasını engellemek amacıyla nisan ayında çıkarılan Emniyet Genel Müdürlüğü genelgesi, Danıştay tarafından yürürlüğünün durdurulduğu aralık ayına dek basın özgürlüğünü ve halkın haber alma hakkını sınırlamak için ardına kadar kullanıldı.
• 1 Mayıs eylemlerini, basın toplantılarını, kadına zorlama protestolarını, Onur Yürüyüşü’nü, Boğaziçi direnişini izlemek isteyen gazeteciler genelge mazeret gösterilerek engellendi.
• İstanbul’daki Onur Yürüyüşü’nü takip eden AFP fotomuhabiri Bülent Kılıç boğazına basılarak, zıt kelepçe ile gözaltına alındı.
ANITKABİR’E GİRİŞ DE CADDE RÖPORTAJI DA YASAKLANMIŞ
• FOX, Ahali TV ve Reuters muhabirlerine yangın bölgesinde akreditasyon engeli getirildi.
• Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum’un Marmaris ziyaretini peşine düşüp takip eden BirGün Muhabiri Sarya Toprak’ın, köylüler ile kamuya açık olarak yapılan görüşmeleri tescil altına alması engellendi.
• FOX muhabiri Uzlaşma Kaya, AKP Sözcüsü Ömer Çelik’in basın toplantısına alınmadı.
• Cumhuriyet, FOX TV ve Anka Haber Ajansı muhabir ve kameramanlarının Anıtkabir’de 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı dolayısıyla düzenlenen töreni takip etmesi Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı göre akreditasyon gerekçesiyle engellendi.
• Ankara’da sokak röportajı yapmak isteyen gazeteciler Büşra Taşkıran ve Öznur Layık polis kadar engellendi.
• Yine sokak röportajı yapan 3 Youtuber gözaltına alındı arkasından ev hapsi ile cezalandırıldı.
GAZETECİLER 475 KEZ HAKİM KARŞISINA ÇIKTI
• 2021 yılında gazeteciler en düşük 475 defa egemen karşısına çıktı. Gazeteciler haberleri, yazıları ve sosyal ağ paylaşımları sebebiyle cezaevinde tutulmaya devam ederken, Türkiye Gazeteciler Sendikası verilerine kadar 34 gazeteci ve medya çalışanı cezaevinde.
• 36 gazeteciye 80 yıl 8 ay 24 gün hapis cezası verildi. OdaTV eski Haber Müdürü Müyesser Yıldız 3 yıl 7 ay 10 gün, Tele 1 eski Ankara Temsilcisi İsmail Dükel de 1 yıl 15 gün hapis cezasına çarptırıldı. Evrensel Gazetesi Haber Müdürü Cem Yıldırım’e 2015 yılında Alman karikatüristlerce yayımlanan karikatürlere ilişkin haber nedeniyle Cumhurbaşkanına hakaret suçlamasıyla 11 ay 20 gün hapis cezası verildi.
• Cumhuriyet yazarı Işık Kansu, BirGün Yayın koordinatörleri İbrahim Varlı ve Yaşar Aydın ile muhabir İsmail Arı’nın da bulunduğu onlarca gazeteci hakkında soruşturma başlatıldı.
EKONOMİK KRİZİ ANLATMAK “KABAHAT” SAYILDI
• Gazeteciler, tazminat davalarıyla susturulmak istendi. Demirören Grubu’nun Doğan Grubunu satın alırken Ziraat Bankası’ndan çektiği kredileri haberleştiren gazete ve gazetecilere tazminat davaları açıldı.
• Afiyet Bakan Yardımcısı Sabahattin Aydın, CHP milletvekili Murat Dikte’in soru önergesini haberleştiren Cumhuriyet’e 100 bin TL’lik dava açtı. Okumuş eşine ait şirketin Sıhhat Bakanlığı’ndan ihale aldığına ilişkin haberler nedeniyle de BirGün, Evrensel ve Cumhuriyet gazetelerine 100’er bin liralık tazminat davası açtı.
• BDDK’nin suç duyurusu üzerine İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı, aralarında gazeteciler Itibar Oğuz, Alican Uludağ, Kesin Çapa ve Mustafa Sönmez’in de bulunduğu 26 kişi hakkında soruşturma başlattı.
GAZETECİLER SİYASİLERİN HEDEFİNDEYDİ
• Gazeteciler yıl boyunca haberleri, paylaşımları nedeniyle siyasilerin hedefindeydi.
• MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli, Karar yazarlarını; İçişleri Bakanı Süleyman Asilzade BirGün ve Cumhuriyet gazeteleri ile yazarlarını niyet bölge paylaşımlarda bulundu.
• Soylu, Cumhuriyet’te yayımlanan toplam 313 haber ve köşe yazısı nedeniyle gazeteye 1 milyon TL manevi tazminat davası açtı.
• İçişleri Bakanı Müşaviri Burak Gültekin de yazısı nedeniyle Cumhuriyet Gazetesi yazarı Uzlaştırma Terkoğlu’nu, sosyal medya hesabı üzerinden korkutma etti.
• Cumhurbaşkanı Erdoğan ise Sözcü’yü niyet alarak “Sözcü gazetesini okumuyorum. Kimse de gereksiz yere buna para verip almasın” dedi.
TAHAMMÜLSÜZLÜK AYM KARARI BİLE DİNLEMİYOR
• İktidarın kanal yönetimine yaptığı zorlama sonucu yayın hayatına bitirmek zorunda kalan Olay TV’de çalışan 180 medya emekçisi işsiz kaldı.
• Basın İlan Kurumu, yerel ve ulusal gazetelere yüzlerce gün devlete ait bildiri kesme cezası verdi.
• Cumhuriyet’e 74 günü 2021’de almak üzere, 2 yılda 129 gün duyuru kesme cezası verildi.
• BirGün’e sadece eylül ayında bütün 22 gün duyuru kesme cezası uygulandı.
• 2019 yılından bu yandan 835 gündür ilan alamayan Evrensel’e toplamda 103 gün ilan kesme cezası verildi.
• AYM, Basın İlan Kurumu’nun Korkusuz Gazetesi’ne verdiği “İlan kesme” cezasını “İfade ve basın özgürlüğü ihlali” olarak değerlendirerek Anayasaya aykırı buldu. Bu karara karşın, benzer ay içinde gazetelere cinayet yağdırmaya aralıksız BİK, Birgün’e 2, Evrensel’e 5 gün duyuru kesme cezası verdi.
TV YORUMLARINA PARA CEZALARI YAĞDI
• 2021 yılında da RTÜK televizyon kanallarına canice yağdırdı.
• RTÜK üyesi İlhan Taşçı’nın verilerine kadar, Millet Tv’ye 23, TELE 1’e 21, FOX TV’ye 15, KRT’ye 8, Habertürk’e 4 almak üzere iktidarı eleştiren kanallara 21 milyon 500 bin lirayı tutan toplamda 71 canice verdi.
• İktidar yanlısı kanallar ise, 100 bin şikayete karşın hiç suç oluşturan almadı.
• RTÜK radyo programcısı Nihat Sırdar’ın “Nihat’la Sivrisinek” programında hükümetin pandemi döneminde topladığı paraların akıbetiyle ilgili yaptığı yayın nedeniyle Kafa Radyo’ya idari para cezası verildi.
DÖVİZ KURU DA EKRAN KARARTTI
• TÜRKSAT’ın uydu bedellerini yeni döviz kuru üzerinden fiyatlandırma kararı yerel kanaları zora soktu. Kurdaki artış sebebiyle Aralık ayında en düşük 5 televizyon kanalı süresiz veya geçici olarak yayınlarını önlemek zorunda kaldı.
• Kağıt ve zorlama maliyetlerini karşılayamayan gazeteler sayfa sayılarını azaltırken, Anadolunun bir fazla uygun gazeteler hafta sonu çıkmama ve yayınlama günlerini azaltma kararı aldı.
• 1800 olan gazete sayısı son beş yılda 900’e düştü. Bu şart işsiz gazeteci sayısını da arttırdı.
TASARRUF GENELGESİ GAZETELERİ VURDU
• Cumhurbaşkanı imzasıyla yayımlanan “kamuda tasarruf tedbirleri” genelgesi dahilinde kamu kurumlarına gazete alımının yasaklanması gazetelerin satmak ve bildiri gelirlerini negatif etkiledi.
UCU SARAYA ÇIKAN HER HABERE ERİŞİM ENGELİ
• 2021 kanunsuzluk, usulsüzlük, sus payı, görevi suistimal, kadına karşın kuvvet, taciz haberlerine karşın erişim engellerinin zirve yaptığı bir sene oldu.
• Erişim engellerini duyuran İfade Özgürlüğü Derneği’nin EngelliWeb paylaşımlarına da yasaklanmiş getirilirken, bu erişim engellerinin haberleştirilmesine de erişim engellendi.
• Serhat Albayrak, Paradise Papers haberleri ile ilgili açtığı davanın reddine getirilen erişim yasağını duyuran Prof. Yaman Akdeniz’e 100 bin liralık manevi tazminat davası açtı.
• Evrensel Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Fatih Polat’ın, hakkında herhangi bir dava dahi açılmayan bir kitabı tanıttığı yazısına erişim engellendi.
• TÜGVA’nın devlet içinde kadrolaşmaya gittiği ile ilgili haberlere erişim engellendi.
• Dilek Doğan’ın polis kurşunuyla öldürülmesi ile ilgili haberlere erişim engellendi.
• Zindaşti davasıyla ilgili haberlere erişim engellendi.
• Sezgin Baran Korkmaz ve Türkiye Varlık Fonu Genel Müdürü ile ilgili tweetlerin yanı sıra İyi Parti ve CHP’li milletvekillerinin sosyal medya paylaşımları ile haberlerinin de aralarında bulunduğu en az 163 ayrı içeriğin bulunduğu yüzlerce haber ve sosyal ağ paylaşımı erişime engellendi.
• Yılın son aylarında, İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin AKP tarafından yönetildiği dönemden kalan borçları nedeniyle belediyenin hesaplarına haciz işlemi uygulatan inşaat şirketiyle ilgili 120 habere erişim engelli getirildi.
ÇAKIRÖZER: ENGELLEMELER KALDIRILMALI
CHP’li Çakırözer, açıkladığı rapor ardından şu değerlendirmelerde bulundu:
“2021 yılı gazeteciler için mesleklerinin yapılmasını engelleyen bir yıl oldu. Gazeteciler 10 Ocak Çalışan Gazeteciler Günü’nü de baskı ve engellemelerle karşıladı. Gazetelere, gazetecilere, televizyon kanallarına karşın zorlama ve engellemeler arttı. Gazetecilerin nefesi kesildi. Görevini yapan gazeteciler ölümle tehdit edildi. 2021’de erişim engellemeleri yolsuzluk, istismar, kadın cinayetleri, sus payı gibi birçok gerçeğin üstünün örtülmesi için kullanılırken; gazetecilerin cezaevine girmesi, haber yapmasının engellenmesi değin haberlere getirilen erişim engelleri de basın özgürlüğü ve halkın haber alma hakkını yok etti. Yazlık, kışlık saraylardan, bürokratların ballı maaşlarından, onlarca VIP uçaktan tasarruf yapmayanlar, bir iki liralık gazeteden tasarrufa gitti. 2022’de halkın haber almasını ve gazetecilerin mesleklerini yapmasını engelleyen her türlü uygulamalar bundan böyle son bulmalıdır. Tüm zorluklara karşın basın özgürlüğü ve halkın haber alma hakkı için özveriyle çalışan gazetecilerin mesleklerini yapabilmelerinin önündeki bütün engeller kaldırılmalıdır.”